This year’s Gyanpeeth awards by Indian Government caught my attention. One reason was Gulzar being one of the awardee. Vishal Sikka has been a favorite technologist of mine and he liked alluding to Gulzar’s lyrics often. Having had an opportunity to interact with Vishal few times and present some of my team’s innovations to him directly – Gulzar reminded me of him and that he would be happy for that. It also made me think whether he would venture to get some of the LLMs his company is working on simulate Gulzar’s poetry. I just read that SP Balasubramaniam’s family sent a legal notice to a film that reproduced SPB’s voice using AI. I would definitely look forward to read and know Vishal’s POV on Gen AI producing content simulating artistes of eminence.
The other awardee of this year has been equally interesting for me, Sri Ramabhadracharya, a Sanskrit scholar and genius who produced a colossus of 300+ books – all without being able to read or write because he lost eyesight at an age of 2 months! He has been an epitome of Indic way of education which believed “पुस्तकस्था तु या विद्या,परहस्तगतं च धनम्” – the knowledge lying in books is as good as wealth lying in other’s hands. It believed in internalizing all the knowledge and being able to refer to it spontaneously rather than just being able to search for as and when needed. The relevance of the Indic way of studies in the current age of information proliferation is something I would still watch out for more time before passing a judgement upon.
Nevertheless, talking of Sri Ramabhadracharya, he is a great expert on Sanskrit grammar who won Five Gold medals during his Masters in Sanskrit. One of his great works is a commentary in verses on Panini’s ‘Ashtadhyayi’ – the authoritative work on Sanskrit Grammar. Sanskrit grammar is very scientific, all the words are generated just like how chemical compounds are generated from molecules. If 2H+Cl2 is 2Hcl so is कृ + तव्यत् = कर्त्तव्य. In Sanskrit the prefix is called ‘dhAtu’ and the suffix is called ‘pratyaya’. With various combinations of these two elements, multiple words are produced. And this should make it the most suitable language for LLMs to generate not only their own content but even their own words. I definitely would like to see some of the Indian startups focusing on this aspect of Sanskrit and innovate on what can be achieved by feeding the LLMs on the vast literature we have in Sanskrit language.
After all, some of the world’s most beautiful poetry is in Sanskrit. One of my favorite poet Sri Jayadeva who wrote the exemplary “gIta gOvinda” wrote this beautiful poem about the damsel that is Sanskrit Poetry:
यस्यास्चोरस्चिकुरनिकुरः कर्णपूरो मयूरो
भासो हासः कविकुलगुरः कालिदासो विलासः
हर्षो हर्षो ह्र्दयवसतिः पञ्चबाणस्तु बाणः
केषां नैसा कथय कविता कामिनि कौतुकेया
“How come anyone not be charmed by the damsel called poetry that has – the poet Chora as the hair, poet mayUra as the ear rings, poet bhAsa for mirth and the greatest of all kAlidAsa as grace! It has Sri Harsha as the pleasantness and bAnabhatta as the cupid struck heart!”
How Gen AI will stand beside these illustrious poets will be an interesting aspect to watch out for!
ఫిబ్రవరి 19, 2024
ఫిబ్రవరి 3, 2024
గుడిలోనేముందీ…బాబూ…
గుడిలోనేముందీ…బాబూ…
మస్జిద్ ధా దే (మసీదు కూల్చుకోండి)
మందిర్ ధా దే (మందిరం కూల్చుకోండి)
ధా దే జో కుచ్ ధిందా (ఏదైనా కూల్చుకోండి)
పర్ కిసీ దా దిల్ న ధా (కానీ ఎవరి హృదయం కూల్చకండి)
రబ్ దిలన్ విచ్ రెహందా (దైవం హృదయంలోనే ఉంటుంది)
~ బాబా బుల్లే షాహ్
ఇటువంటి ఉదారవాద సూఫీ కవితలు చదువుకోడానికి వినడానికి చాలా గొప్పగా ఉంటాయి. సినిమాల్లో ఊదరగొట్టి ఉపన్యాసాల్లో నూరిపోసి చాలామంది బుర్రల్లో ఇలాంటి భావజాలం గొప్ప ప్రభావాన్ని చూపెట్టడంలో ఉదారవాదులు చాలా సఫలం అయ్యారు కూడా. ఐతే ఇలాంటి వాదనల్లో ఉన్న డొల్లతనాన్ని మనకి తెలిసొచ్చేలా చేసే గురువులనీ పండితులనీ మన సమాజంలో చాందసులుగా ముద్రవేసి వారికి గౌరవం లేకుండా చేసేసాక భావితరానికీ యువతరానికీ సరైన దిశా నిర్దేశం జరిగే అవకాశమే లేదు కదా. ఇలాంటి తరాల వారు త్యాగరాజు కృతులకీ అన్నమయ్య కీర్తనలకీ ఉదారభాష్యాలు చెప్పడంలో వింత ఏముంది.
ఏదేమైనా విషయానికి వస్తే, సూఫీలైనా వేరే ఏ అవైదిక మతస్థులైనా ఇలాంటి ఉదారవాదాలు చేయడాన్ని మనం అర్ధం చేసుకోవచ్చు. ప్రవక్తలద్వారా ప్రచారమైన మతాలు మంత్రబలం ఉన్నవి కావు కనక – వారికి ఆ భగవంతుణ్ణి శబ్దబ్రహ్మంగా దాని నుండి యంత్ర బలోద్ధితమైన అర్చావతారంగా దర్శించి అర్చించే శక్తిలేదు కనక – ఆధ్యాత్మికంగా ఉద్ధతి పొందని ఆ సమాజంలోని కొద్దిమంది బాబాలకి వారి ప్రార్ధనాలయాలు ప్రత్యేక శక్తిగలిగినవిగా అనిపించకపోవడంలో వింతలేదు.
కానీ మన ఆలయాలు అటువంటివికావే! వేదజనితమైన ఆగమశాస్త్ర బలంతో నిర్మితమైన దేవాలయాలలో సాముద్రికశాస్త్ర ప్రమాణాలతో విరాజిల్లే విగ్రహాలలో అఖండ మంత్రజపబలోద్ధారణతో స్థాపించిన యంత్రాల వల్ల కలిగిన తేజస్సుని చూసి పులకించి ఆ దేవతాశక్తి అనుగ్రహాన్ని ప్రత్యక్షంగా పండితపామరులందరూ పొందగలగిన అదృష్టం మన సనాతనధర్మవర్తనులకే సొంతం!
దేవాలయం కేవల ప్రార్ధనాలయం కాదు. అది సమాజ శ్రేయస్సుకోసం ప్రజలలో ధర్మవర్తన పెంపొందిచడం కోసం మన ఋషులు ఏర్పాటు చేసిన వ్యవస్థ. అదొక శక్తికేంద్రం. అందుకే దాని స్థాపనకి నిర్వహణకీ నియమాలు. నియమబద్ధంగా నిర్వహించబడే ఆలయాలలోనే శక్తి సంపూర్ణంగా అనుభవించగలం. అందుకే ఇప్పటికీ కేరళ ఆలయాలు అత్యంత శక్తివంతమైనవిగా విరాజిల్లుతున్నాయి. ఇప్పటికీ జగద్గురువులంతటివారు కూడా ఏదైనా అనుష్టానం జరపవలిస్తే కేరళ ఆలయాలవైపు చూడడానికి అదే కారణం కూడా.
అందుచేత ఈసారి గుడిలోనేముందీ అని ఎవరైనా అడిగితే ఖచ్చితంగా ఏదో ఉంది అని చెప్పడానికి సంకోచించకండి. దేవాలయాల ప్రాభవాన్ని వాటి ప్రాముఖ్యతనీ తెలపడానికి సంకోచించకండి. ముఖ్యంగా పైన చెప్పిన కవితల్లాంటివి చెప్పబోతే మౌనంగా విని వదిలేయకండి. గుడిలో దేవుణ్ణి చూడలేనివాడికి గుండెల్లో మాత్రం ఏం కనిపిస్తుంది అని అడగండి.
మస్జిద్ ధా దే (మసీదు కూల్చుకోండి)
మందిర్ ధా దే (మందిరం కూల్చుకోండి)
ధా దే జో కుచ్ ధిందా (ఏదైనా కూల్చుకోండి)
పర్ కిసీ దా దిల్ న ధా (కానీ ఎవరి హృదయం కూల్చకండి)
రబ్ దిలన్ విచ్ రెహందా (దైవం హృదయంలోనే ఉంటుంది)
~ బాబా బుల్లే షాహ్
ఇటువంటి ఉదారవాద సూఫీ కవితలు చదువుకోడానికి వినడానికి చాలా గొప్పగా ఉంటాయి. సినిమాల్లో ఊదరగొట్టి ఉపన్యాసాల్లో నూరిపోసి చాలామంది బుర్రల్లో ఇలాంటి భావజాలం గొప్ప ప్రభావాన్ని చూపెట్టడంలో ఉదారవాదులు చాలా సఫలం అయ్యారు కూడా. ఐతే ఇలాంటి వాదనల్లో ఉన్న డొల్లతనాన్ని మనకి తెలిసొచ్చేలా చేసే గురువులనీ పండితులనీ మన సమాజంలో చాందసులుగా ముద్రవేసి వారికి గౌరవం లేకుండా చేసేసాక భావితరానికీ యువతరానికీ సరైన దిశా నిర్దేశం జరిగే అవకాశమే లేదు కదా. ఇలాంటి తరాల వారు త్యాగరాజు కృతులకీ అన్నమయ్య కీర్తనలకీ ఉదారభాష్యాలు చెప్పడంలో వింత ఏముంది.
ఏదేమైనా విషయానికి వస్తే, సూఫీలైనా వేరే ఏ అవైదిక మతస్థులైనా ఇలాంటి ఉదారవాదాలు చేయడాన్ని మనం అర్ధం చేసుకోవచ్చు. ప్రవక్తలద్వారా ప్రచారమైన మతాలు మంత్రబలం ఉన్నవి కావు కనక – వారికి ఆ భగవంతుణ్ణి శబ్దబ్రహ్మంగా దాని నుండి యంత్ర బలోద్ధితమైన అర్చావతారంగా దర్శించి అర్చించే శక్తిలేదు కనక – ఆధ్యాత్మికంగా ఉద్ధతి పొందని ఆ సమాజంలోని కొద్దిమంది బాబాలకి వారి ప్రార్ధనాలయాలు ప్రత్యేక శక్తిగలిగినవిగా అనిపించకపోవడంలో వింతలేదు.
కానీ మన ఆలయాలు అటువంటివికావే! వేదజనితమైన ఆగమశాస్త్ర బలంతో నిర్మితమైన దేవాలయాలలో సాముద్రికశాస్త్ర ప్రమాణాలతో విరాజిల్లే విగ్రహాలలో అఖండ మంత్రజపబలోద్ధారణతో స్థాపించిన యంత్రాల వల్ల కలిగిన తేజస్సుని చూసి పులకించి ఆ దేవతాశక్తి అనుగ్రహాన్ని ప్రత్యక్షంగా పండితపామరులందరూ పొందగలగిన అదృష్టం మన సనాతనధర్మవర్తనులకే సొంతం!
దేవాలయం కేవల ప్రార్ధనాలయం కాదు. అది సమాజ శ్రేయస్సుకోసం ప్రజలలో ధర్మవర్తన పెంపొందిచడం కోసం మన ఋషులు ఏర్పాటు చేసిన వ్యవస్థ. అదొక శక్తికేంద్రం. అందుకే దాని స్థాపనకి నిర్వహణకీ నియమాలు. నియమబద్ధంగా నిర్వహించబడే ఆలయాలలోనే శక్తి సంపూర్ణంగా అనుభవించగలం. అందుకే ఇప్పటికీ కేరళ ఆలయాలు అత్యంత శక్తివంతమైనవిగా విరాజిల్లుతున్నాయి. ఇప్పటికీ జగద్గురువులంతటివారు కూడా ఏదైనా అనుష్టానం జరపవలిస్తే కేరళ ఆలయాలవైపు చూడడానికి అదే కారణం కూడా.
అందుచేత ఈసారి గుడిలోనేముందీ అని ఎవరైనా అడిగితే ఖచ్చితంగా ఏదో ఉంది అని చెప్పడానికి సంకోచించకండి. దేవాలయాల ప్రాభవాన్ని వాటి ప్రాముఖ్యతనీ తెలపడానికి సంకోచించకండి. ముఖ్యంగా పైన చెప్పిన కవితల్లాంటివి చెప్పబోతే మౌనంగా విని వదిలేయకండి. గుడిలో దేవుణ్ణి చూడలేనివాడికి గుండెల్లో మాత్రం ఏం కనిపిస్తుంది అని అడగండి.
సంగతులూ,సందర్భాలూ…. 