ఫలరాజం!

వేసవికాలం వచ్చిందంటే చాలు, ఆంధ్రదేశంలో ఏ ప్రాంతం నుండి బయలుదేరే రైలు ఎక్కినా మనలని స్వాగతించేవి మామిడి పళ్ళ ఘుమఘుమలూ, బెర్తులమీద ఆవకాయ డాగులూ! విశ్వవ్యాప్తమైన తెలుగువాడి “వాడికి” ఈ రెండు పదార్ధాలూ ముఖ్యకారణమని నాకు అనిపిస్తుంది. “వాడి” సంగతేమో కానీ ఎక్కువగా తింటే వేడి చేస్తాయని గిట్టనివాళ్ళు కుళ్ళుకుంటూ ఉంటారు కానీ అది మనం పట్టించుకోవలసిన విషయం కాదు. ఈ విషయంలో నాకు మా పక్కింటి దివాకరం గాడు ఆదర్శం. ఒకేరోజు పరకన్నర మామిడి పళ్ళు ఫలహారం చేసిన రికార్డు మా ఊళ్ళో ఇంకా వాడి పేరు మీదే పదిలంగా ఉంది.

ఇంతకీ ఈ పరక అంటే ఏమిటన్న సందేహం కొంతమందికి రావచ్చు. కుదిరితే కొబ్బరి బొండాలు కూడా కేజీల లెక్కన అమ్ముదామని చూసే హైదరాబాదు లాంటి నగరాలలో ఈ పదం తెలియకపోవడం చిత్రమేమీ కాదనుకోండి. పరక అంటే పన్నెండు పళ్ళు. దానికి కొసరుగా రుచి చూడడానికి ఒక పండు. అంటే మొత్తం పదమూడు అన్నమాట. అసలు మామిడి పళ్ళు తినడమే కాదు, కొనడం కూడా మహా సరదాగా ఉండేది. వీధిని వచ్చిన ప్రతీ మామిడిపళ్ళ బుట్టనీ ఆపడం, వాడితో బేరాలు, తరవాత రుచి చూడడం కోసం పోటీలూ…అంతా అయ్యాకా ఎండవేడికి బాగా వేడెక్కిన ఆ పళ్ళు తీసుకొచ్చి నీళ్ళ తొట్టిలో వెయ్యడం…ఇదంతా అనుభవేకవేద్యమైన ఆనందం. 

ఇదికాక, ఇంట్లో మామిడి పళ్ళు ముగ్గించడం అనేది మరొక విశిష్టప్రక్రియ. కొట్టుగదినిండా గడ్డిపరచి, దాని మీద పొరలుగా మామిడికాయలూ, గడ్డీ పేర్చుకుంటూ వెళ్ళడం, తరువాత మామిడి పళ్ళు కుళ్ళిపోకుండా సరైన సమయంలో వాటిని బయటికి తియ్యడం – అంతా ఒక పెద్ద శాస్త్రమే. పిల్లకాయలు మాత్రం అవి త్వరగాముగ్గాలని ఆ గది బయటే తపస్సు చేస్తూ ఉండడం – బాల్యంలోనే ఒక మధురమైన విరహం,ఎదురుచూపు. 

ఇక ఈ మామిడిపళ్ళలో రకాలు ఇన్నీ అన్నీ కాదు.  హైదరాబాదులోనే కాక, విశ్వ విఖ్యాతమైన బంగినపల్లి మామిడిపండు గొప్పతనం నేను చెప్పక్కల్లేదు. విశాఖపట్నం బీచ్ లో కలెక్టరు మామిడి కాయ ముక్కలు కారంలో ముంచుకు తినడం, అదొక యోగం అనే చెప్పాలి. ఇంక దక్షిణ కోస్తా జిల్లాలలో దొరికినన్ని రకాలు ఇంకెక్కడా దొరకవేమో. నూజివీడు రసాలు, పెద్ద రసాలు, సువర్ణ రేఖ లాంటివే కాకుండా కొత్తపల్లి కొబ్బరి,పాపయరాజు గోవా,పంచదార కలశ లాంటి స్థానిక రకాలు నోరూరిస్తూ ఉంటాయి.

చిన్నప్పుడు మా మాస్టారు తీసుకెళ్ళిన క్విజ్ పోటీలో “రస రాజం అని దేనినంటారు?” అని అడగగానే నేను అత్యుత్సాహంతో బజర్ నొక్కి “మామిడి రసం” అని సమాధానం చెప్పగానే అందరూ నవ్వారు కానీ, మా మాస్టారు మాత్రం ఆ విషయంలో నా అజ్ఞానానికి ఆనందపడ్డట్టే నాకనిపించింది. రసరాజం సంగతి అలా ఉంచితే, కవులు – అందులోనూ తెలుగు కవులు మాత్రం మామిడిని ఫలరాజం అనే పొగిడారు. నా చిన్నప్పుడు నేర్చుకున్న ఈ మత్తేభ పద్యం చూడండి:

ఫలచూడామణి చూతమెల్లయెడలన్ భాసిల్ల జంబూఫలం

బులు నల్లబడె లజ్జ, కొబ్బరిఫలంబుల్ భీతి నీరయ్యెలో

పల – వృక్షంబుల మీద నుండియున్, కోపస్ఫూర్తి శూలాళి రొ

మ్ముల జిందెన్ పనసంబు, దాడిమ ఫలంబుల్ వ్రక్కలయ్యెన్ హృదిన్!

పళ్ళలో చూడామణిగా మామిడి పండు ప్రసిద్ధి పొందడంతో – నేరేడు పళ్ళు లజ్జతో ముఖం మాడ్చుకుని నల్లగా అయ్యాయిట. కొబ్బరి కాయ అంత ఎత్తున ఉండి కూడా లోపల నీరు కారిపోయిందిట. కోపమూ, అసూయ పెరిగి పనసపండు ఒళ్ళంతా శూలాలు గుచ్చుకుందిట. ఇంక దానిమ్మ పండు మధ్యలోకి బద్దలయ్యిందిట.(తెలియని పదాల అర్ధాలు తెలుసుకోడానికీ, మీ తెలుగుని మెరుగు పరుచుకోడానికీ, నేడే చూడండి! మీ అభిమాన ఆన్లైన్ వెర్షన్లో! బ్రౌన్ నిఘంటువు) 

పద్యంలో చమత్కారం బాగుంది కదూ! ఈ అందమైన పద్యం రాసింది వడ్డాది సుబ్బరాయ కవి గారు. ఈయన రాజమహేంద్రవరంలో ఉండేవారుట. భక్త చింతామణి అనే శతకం ఒకటి ఈయన రచించారని గుర్తు.

మామిడి పండుని తలుచుకోగానే ఇన్ని సంగతులు గుర్తొచ్చాయి. దాని మహిమ అలాంటిది. కానీ ఈ మధ్య సరైన మామిడిపండు తినే చాలారోజులైంది. ఈ సారైనా మంచిపళ్ళు మార్కెట్లోకి వస్తాయేమో చూడాలి.